Iedereen is onderzoeker

Onderzoeken horen niet op de plank! Bij Gevangenenzorg Nederland kregen alle 600 vrijwilligers een kaartenset cadeau. Als hulpmiddel, om het zo nu en dan in de gevangenis te hebben over de waarde van het bezoek. Niet omdat het moet van ‘bovenaf’. Maar omdat je hebt ondervonden dat het je helpt. En leuk is om te doen (-;

Twee jaar geleden deed ik onderzoek naar de waarde van het bezoek door vrijwilligers aan gevangenen, Tbs-patiënten en hun familieleden 1. Voor iedereen die met dit werk in aanraking komt is het duidelijk dat die bezoeken waardevol zijn. Wie in detentie verblijft heeft weinig aanspraak en veel problemen. Dat geldt ook voor de familieleden van gedetineerden, die vaak het gevoel hebben er alleen voor te staan. Toch wilden we een slag dieper kijken: wat is dan die betekenis in het leven van de gevangene? Wat is de impact? En wat vraagt het van de vrijwilliger?

De vorm van het onderzoek was best een uitdaging. We kozen voor een gelaagd praktijkonderzoek; uitgevoerd door de gedetineerde samen met zijn vrijwilliger, en door de vrijwilliger samen met zijn begeleider. Iedereen was in feite een onderzoeker.

Ik maakte speciaal onderzoeksmateriaal (een  kaartenset) dat tijdens de bezoeken aan de gevangenis, de Tbs-kliniek en thuis is ingezet. Zo’n 175 gedetineerden, Tbs-patiënten, familieleden en vrijwilligers deden mee. Het leverde belangrijke inzichten op over de waarde van het  vrijwilligersbezoek.

Wat achteraf zo goed werkte was dat met het onderzoek is gestimuleerd dat ervaringsverhalen verteld werden,in hun volle breedte en op alle niveaus. Zo werd ook duidelijker wat er goed werkt (en wat niet). Wat je als organisatie wilt ondersteunen en verder wilt ontwikkelen.

Bovendien kun je aan je financiers en partners, anders dan in cijfers, uitleggen waarom je op een bepaalde manier
werkt en wat het rendement daarvan is. Cijfers zijn niet onbelangrijk, maar het zijn signalen. Signalen die pas betekenis krijgen als ze zijn verbonden aan specifieke mensen en specifieke situaties. Dat is de bodem onder je kennis en je organisatiebeleid.

Verantwoorden gaat dan niet zozeer over vooraf bepaalde resultaten, maar over de manier waarop het werk is gedaan en hoe de kwaliteit daarvan zich al doende ontwikkelt.

1 Iemand zien zitten. Een verkennend onderzoek naar de waarde van het vrijwilligersbezoek door Gevangenenzorg Nederland.
Stichting Presentie, 2016. Klik hier voor een verwijzing naar de publicatie.